Bsc Horticulture बद्दल सर्व माहिती मराठीमध्ये Free 2024

Bsc Horticulture – खूप महत्वाची आणि कमी परीचयातील अशी पदवी . आणि याचं पदवी बद्दल आपण सर्व माहिती मराठी मध्ये पाहणार आहोत. बीएससी हॉर्टिकल्चर सायन्स कोर्स हा वनस्पतींचे प्रजनन, वनस्पतींचे पोषण, खते, कीटकनाशके आणि चांगल्या पिकांची रोपे वाढवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या इतर सर्व बाबींशी संबंधित विषयांशी संबंधित आहे. या लेखामध्ये आपण या पदवीचा कार्यकाळ पाहणार आहोत आणि या पदवीला प्रवेश घेण्यासाठी कोणती परीक्षा द्यावी लागते. हीच पदवी का करावी याचं मार्गदर्शन आणि ही पदवी मिळवली तर पुढे मार्ग आहे का? या मध्ये कोणती post मिळत असते, त्यांचा पगार किती मिळतो या सर्वाची माहिती आपण येथे पाहूया.

Bsc Horticulture – Meaning – अर्थ

• Bachelor of Science in Horticulture Science – फलोत्पादन मध्ये विज्ञान पदवी

What Is Bsc Horticulture

• हा तीन ते चार वर्षांचा अंडरग्रेजुएट प्रोग्राम आहे जो 8 सेमिस्टरमध्ये विभागला जातो. Bsc Horticulture विद्यार्थ्यांना फलोत्पादन, उद्यानविद्या, फळबाग, बागकाम, बागाईतकामाचे शास्त्र व कला यांच्या व्यवस्थापनाचे प्रशिक्षण देते.
• या कोर्समध्ये बागायती पिकांची वाढ आणि विकास, भाज्यांचे बीजोत्पादन, कंद आणि मसाला पिके यासारख्या वनस्पतींच्या प्रजननाशी संबंधित महत्त्वाच्या विषयांवर चर्चा केली जाते.
• या कोर्समध्ये मातीची गुणवत्ता, विविध प्रकारच्या वनस्पतींसाठी आवश्यक असलेल्या मातीचा प्रकार आणि वेगवेगळ्या परिस्थितीत वेगवेगळी पिके कशी वाढवायची यावर देखील चर्चा केली जाते.
• हा कोर्स विद्यार्थ्यांना कोणत्याही प्रकारच्या पिकांच्या रोपांची पैदास, वाढ, उत्क्रांत आणि व्यवसाय करण्यास तयार करेल.
• प्रवाह मुख्यत्वे पीक वनस्पती, भाज्या, फळे, तृणधान्ये आणि औषधी वनस्पतींवर केंद्रित आहे.
• हे फळ पिके, भाजीपाला पिके, बाग पिके, वृक्षारोपण पिके आणि इतर अनेक प्रकारच्या पिकांची वैयक्तिकरित्या चर्चा करते.
• एवढेच नाही तर या कोर्समध्ये कृषी उत्पादनांचे मार्केटिंग कसे करावे, ऑर्किड्स आणि फार्म्सचे व्यवस्थापन कसे करावे आणि व्यवस्थापनाशी संबंधित इतर अनेक महत्त्वाचे विषय शिकवले जातील जे विद्यार्थ्यांना कोणतेही कृषी फार्म यशस्वीपणे व्यवस्थापित करण्यास आणि चालवण्यास मदत करतील.

 

About Bsc Horticulture

• फलोत्पादन (Horticulture) ही वनस्पतींच्या प्रसाराची कला आहे. फलोत्पादन हा शब्द लॅटिन शब्द असून  हॉर्टस ज्याचा अर्थ बाग आणि कल्टस म्हणजे लागवड करणे असा होतो.  ज्या व्यक्ती हा सराव करतात त्यांना बागायतदार म्हणून ओळखले जाते. ते सर्व प्रकारच्या वनस्पतींचा अभ्यास करतात आणि त्यावर वनस्पतींचे प्रजनन, शेती पीक आणि उत्पादन, वनस्पती बायोकेमिस्ट्री/फिजिओलॉजी आणि अनुवांशिक अभियांत्रिकी मध्ये प्रयोग करतात. ते झुडुपे आणि झाडांसह फळे, भाज्या, वनस्पती आणि बेरी देखील घेतात. भारतात अनेक महाविद्यालये आहेत जी हॉर्टिकल्चरचे कोर्सेस देतात.

 

हा course का करावा?

• शेती क्षेत्रात सामील होण्यास इच्छुक उमेदवारांना हा कोर्स अत्यंत फायदेशीर ठरतो. हा अभ्यासक्रम त्यांना विविध प्रकारच्या पिकांची लागवड करण्याचे प्रशिक्षण देतो.
• हा अभ्यासक्रम पूर्ण करणाऱ्या उमेदवारांना भविष्यात कोणत्याही प्रकारचे कृषी संशोधन करण्यासाठी पुरेसे ज्ञान असेल. तुम्ही चांगले बियाणे विकसित करू शकाल, प्रजनन परिस्थितीवर संशोधन करू शकता आणि इतर अनेक प्रकारचे संशोधन करू शकता.
• उमेदवार स्वतःचे शेत आणि फलोत्पादन बाग विकसित करण्यासाठी काम करू शकतो. ते स्वतःचा शेती व्यवसाय सुरू करू शकतात.
• या कोर्समध्ये सरकारी नोकऱ्यांची मोठी संधी उपलब्ध आहे. अनेक सरकारी विभाग आणि बँका बीएससी हॉर्टिकल्चर सायन्स झालेल्या उमेदवारांना नोकऱ्या देतात.
• शेती हे नेहमीच महत्त्वाचे क्षेत्र असल्याने, फलोत्पादनाची पदवी घेतलेल्या उमेदवारांना नोकरीच्या बाजारपेठेत नेहमीच मागणी असते.

Bsc Horticulture Eligibility

बीएससी हॉर्टिकल्चर सायन्सचा अभ्यास करू इच्छिणाऱ्या उमेदवारांनी खालील पात्रता पूर्ण केले पाहिजेत.

• उमेदवारांने 12 वी Science मध्ये अनिवार्य PCB / PCMB विषयांपैकी एक जीवशास्त्र (Biology) हा विषय घेणे आवश्यक आहे
• उमेदवारांनी १२वीच्या वर्गात एकूण ५०% पेक्षा जास्त गुण मिळवणे आवश्यक आहे. परंतु, हे गुण विद्यापीठानुसार बदलू शकते.
• उमेदवारांनी अनिवार्य विषयांपैकी एक म्हणून इंग्रजीचा अभ्यास केला पाहिजे.
• उमेदवारांकडे चांगले संवाद कौशल्य असणे आवश्यक आहे.
• कमाल वयोमर्यादा 21 ते 24 वर्षे दरम्यान असते. काही कॉलेजमध्ये ही कमाल वयोमर्यादा बदलू शकते.

Bsc Horticulture Entrance Exam

• फलोत्पादन सामाईक प्रवेश परीक्षा (Common Entrance Test in Horticulture)
• महाराष्ट्र कृषी शिक्षण आणि संशोधन परिषद प्रवेश परीक्षा (Maharashtra Council of Agricultural Education & Research entrance exam)
• डॉ. यशवंत सिंग परमार फलोत्पादन आणि वनीकरण विद्यापीठ प्रवेश परीक्षा (Dr Yashwant Singh Parmar University of Horticulture and Forestry entrance exam)
• वेल्लानिकारा कॉलेज ऑफ हॉर्टिकल्चर प्रवेश परीक्षा (Vellanikara College of Horticulture Entrance Exam)

Bsc Horticulture Course Fee

• या course ची फी ही रू 15,000 to 50,000 प्रतिवर्ष आहे. परंतु महाविद्यालय आणि त्यांच्या नियमानुसार बदलू शकते.

 

Bsc Horticulture Course Duration

या course चा कालावधी हा 3 to 4 वर्षाचा आहे.

 

 

 

Bsc Horticulture Syllabus

1. प्रथम वर्ष अभ्यासक्रमामध्ये – प्राथमिक सांख्यिकी आणि गणित, उष्णकटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय भाजीपाला, मृदा विज्ञानाची मूलभूत तत्त्वे, वनस्पती प्रजननाची मूलभूत तत्त्वे, अर्थशास्त्र आणि विपणनाची मूलभूत तत्त्वे, मातीची सुपीकता आणि पोषक व्यवस्थापन, वनस्पती प्रसार आणि रोपवाटिका व्यवस्थापन, कीटकशास्त्राची मूलभूत तत्त्वे, प्रास्ताविक क्रॉप फिजियोलॉजी विस्तार शिक्षणाची मूलभूत तत्त्वे, फलोत्पादनाची मूलभूत तत्त्वे, वनस्पती बायोकेमिस्ट्रीची मूलभूत तत्त्वे, लँडस्केप आर्किटेक्चर ऑर्चर्ड आणि इस्टेट मॅनेजमेंटची तत्त्वे, जेनेटिक्स आणि सायटोजेनेटिक्सची तत्त्वे, बागायती पिकांची वाढ आणि विकास, संप्रेषण कौशल्ये आणि व्यक्तिमत्व विकास परिचयात्मक सूक्ष्मजीवशास्त्र, मानवी मूल्ये आणि नीतिशास्त्र, कोरडवाहू बागायती.
2. दुसऱ्या वर्षीचा अभ्यासक्रमामध्ये – वनस्पती पॅथॉलॉजी, माती, पाणी आणि वनस्पती विश्लेषण, मूलभूत मसाले आणि मसाले बागायती पिकांचे तण व्यवस्थापन, सेंद्रिय शेती उष्णकटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय फळे, बागायती पिकांचे नेमाटोड कीटक आणि त्यांचे व्यवस्थापन शोभेच्या बागायती, वनस्पती जैवतंत्रज्ञान, वृक्षारोपण पिकांची तत्त्वे, समशीतोष्ण फळ पिके, फार्म मशिनरी आणि पॉवर, फळे, वृक्षारोपण, औषधी आणि सुगंधी पिकांचे व्यावसायिक फ्लोरिकल्चर रोग, पर्यावरणीय अभ्यास आणि आपत्ती व्यवस्थापन फळे, लागवड, औषधी आणि सुगंधी पिकांचे कीटक कीटक, कृषी- माहितीशास्त्र आणि संगणक अनुप्रयोग, प्रास्ताविक कृषी हवामानशास्त्र आणि हवामान बदल
3. तृतीय वर्षीचा अभ्यासक्रमामध्ये – समशीतोष्ण भाजीपाला पिके भाजीपाला, शोभेच्या आणि मसाला पिकांचे कीटक कीटक, प्रमुख शेतातील पिके मधमाशीपालन, रेशीम शेती आणि लाख संस्कृतीचा परिचय, औषधी आणि सुगंधी पिके, अचूक शेती आणि संरक्षित लागवड, भाजीपाला, कंद आणि मसाला पिकांचे बीजोत्पादन प्रास्ताविक कृषी वनीकरण, भाजीपाला, कंद आणि मसाला पिकांचे प्रजनन आणि फुले व शोभेच्या वनस्पतींचे बीजोत्पादन, भाजीपाला, शोभेच्या व मसाला पिकांचे रोग बागायती पिकांमध्ये पाणी व्यवस्थापन, बागायती पिकांचे कापणीपश्चात व्यवस्थापन फळबाग-व्यवसाय व्यवस्थापन, उद्योजकता विकास आणि व्यवसाय व्यवस्थापन बटाटा आणि कंद पिके, फलोत्पादन पिकांची प्रक्रिया फळे आणि लागवड पिकांची पैदास
4. चौथ्या वर्षीचा अभ्यासक्रमामध्ये – विद्यार्थी प्रकल्प

काही  महाविद्यालयात विषय भिन्न असू शकतात, परंतु बहुतेक सर्वच महाविद्यालयांमध्ये फलोत्पादन मधील अभ्यासक्रमाच्या संकल्पना सारख्याच आहेत.

MSc Horticulture – Post Graducation

• MSc Horticulture ही २ वर्षांची पोस्ट ग्रॅज्युएशन पदवी आहे जी तुम्हाला वनस्पतींचे प्रजनन, शेती पीक आणि उत्पादन, वनस्पती बायोकेमिस्ट्री/फिजिओलॉजी आणि अनुवांशिक अभियांत्रिकी  या क्षेत्रातील तुमचे ज्ञान वाढविण्यास सक्षम करते.

 

 

MSc Horticulture Specializations

• MSc Horticulture
• MSc. Ag. – Horticulture (Floriculture and Landscaping)

 

 

Horticulture Diploma courses

• डिप्लोमा इन हॉर्टिकल्चर नर्सरी मॅनेजमेंट (Diploma in Horticulture Nursery Management)
• पीजी डिप्लोमा इन हॉर्टिकल्चर आणि फ्लोरिकल्चर (PG diploma in horticulture and floriculture)
• हरितगृह भाजीपाला उत्पादनाचा डिप्लोमा कोर्स (Diploma course in Greenhouse Vegetable Production)
• ग्रीनहाऊस कट फ्लॉवर उत्पादनाचा डिप्लोमा कोर्स (Diploma course in greenhouse cut flower production)

Bsc Horticulture Colleges In India

• जवाहरलाल नेहरू कृषी विद्यापीठ
• यशवंतसिंग परमार हॉर्टिकल्चर अँड फॉरेस्ट्री विद्यापीठाचे
• ओरिसा कृषी आणि तंत्रज्ञान विद्यापीठ
• डॉ वसंतराव नायर मराठवाडा कृषी विद्यापीठ
• पंजाब कृषी विद्यापीठ
• मेवाड विद्यापीठ
• आनंद कृषी विद्यापीठ
• राजेंद्र प्रसाद केंद्रीय कृषी विद्यापीठाचे

Bsc Horticulture Colleges In Maharashtra

• महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ राहुरी
• डॉ.पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ, अकोला
• के.के. वाघ इन्स्टिट्यूट ऑफ इंजिनीअरिंग एज्युकेशन अँड रिसर्च
• शिवाजी विद्यापीठ कोल्हापूर
• वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ
• यशवंतराव चव्हाण महाराष्ट्र मुक्त विद्यापीठ नाशिक
• राष्ट्रीय मागास कृषी विद्यापीठ सोलापूर
• डॉ.बाळासाहेब सावंत कोकण कृषी विद्यापीठ
• मुंबई विद्यापीठ

Bsc Horticulture Jobs

तुम्ही ही पदवी मिळवल्यानंतर म्हणून सार्वजनिक किंवा खाजगी संस्थेत सामील होऊन काम करू शकतात.

• वनस्पती ब्रीडर Plant Breeder
• उत्पादन विपणन व्यवस्थापक Product Marketing Manager
• माळी Gardener
• कृषी संशोधक Agricultural Researcher
• शिक्षक Teacher
• शेती शिक्षक Farming Educators
• कृषी रसायने, Agrochemicals,
• कृषी संशोधन प्रयोगशाळा Agriculture Research Laboratories,
• ऑर्किड Orchids

Bsc Horticulture Scope

• फलोत्पादनाच्या विद्यार्थ्यांना फलोत्पादन संस्थांमध्ये, वृक्षारोपण, भाजीपाल्याच्या शेतात तसेच फळांच्या बागांमध्ये रोजगार मिळू शकतो. त्यांना द्राक्षबागा, कृषी वसाहती आणि फळांच्या बागांमध्ये शेती विशेषज्ञ म्हणून नोकरीही मिळू शकते. परफ्यूम कंपन्या आणि लक्झरी रिसॉर्ट्सना बागायतदारांच्या सेवा देखील आवश्यक आहेत. अनेक घरमालक टेरेस गार्डन्स तयार करण्यासाठी कुशल बागायतदारांची नियुक्ती करतात. या क्षेत्रातील व्यावसायिकांना शिक्षक, थेरपिस्ट, शास्त्रज्ञ आणि व्यवस्थापक म्हणूनही नोकऱ्या मिळू शकतात. त्यांना लँडस्केपर्स किंवा गार्डन आर्टमध्ये सहाय्यक म्हणून देखील नियुक्त केले जाऊ शकते.

 

Bsc Horticulture Salary

• सरासरी पगार वार्षिक INR 3 लाख ते  6 लाख दरम्यान असतो.

 

अधिक वाचा :- बीएससी फॉरेस्ट्री